Μια γνωριμία με τον καλλιτέχνη

Συνοπτικό Βιογραφικό

Ο Παναγιώτης Μαστραντώνης με καταγωγή από την Ύδρα και την Ίο γεννήθηκε στον Πειραιά το 1940.

Από το 1958 έως το 1960 παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής, στο Ελεύθερο Σπουδαστήριο Καλών Τεχνών (Ε.Σ.Κ.Τ.) του Γιώργου και της Ελένης Βακαλό.

Σπούδασε Αρχιτεκτονικό Σχέδιο, στο Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο (ΣΧΟΛΕΣ ΔΟΞΙΑΔΗ) με Διευθυντή τότε σπουδών τον Ευάγγελο Παπανούτσο , από το 1960 ( πρώτο έτος λειτουργίας του) έως και το 1963.

Από το 1965 έως το 1967, παρακολούθησε μαθήματα Αρχιτεκτονικής Μακέτας στη Γερμανία, στο εργαστήρι Αρχιτεκτονικού Προπλάσματος, ΑLOΊS DIETRICH, Μόναχο.

Έκτοτε, εργάστηκε επαγγελματικά την Αρχιτεκτονική Μακέτα έως το 1995.

Πάντα όμως , η αγάπη του για την θάλασσα και την ιστορία, έβρισκε διέξοδο μέσα από τη μελέτη και τον σχεδιασμό των παλαιών ιστιοφόρων πλοίων .

Από το 1995 ασχολείται αποκλειστικά με τον σχεδιασμό των πλοίων του. Με μια μικτή τεχνοτροπία, ελεύθερου και γραμμικού σχεδίου, με σινική μελάνι και πενάκι , μεταφέρει με εκπληκτική λεπτομέρεια τη μαγική πραγματικότητα των ιστιοφόρων πλοίων που χάθηκαν μέσα στον χρόνο.

Είναι μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος (Ε.Ε.Τ.Ε. 05/5352)

Σχέδια των πλοίων του, έχουν φιλοτεχνήσει σχετικές με την Ναυτική μας Ιστορία εκδόσεις και κοσμούν ιδιωτικές συλλογές καθώς και συλλογές Μουσείων (Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Ιστορικό Αρχείο-Μουσείο Ύδρας, Πλωτό Ναυτικό Μουσείο “Γ. Αβέρωφ”).

Περί Τεχνικής

Η τεχνοτροπία που χρησιμοποιώ, είναι μικτή, με ελεύθερο και γραμμικό σχέδιο και χρησιμοποιώ σινική μελάνη μαύρη ή χρωματιστή, σε μουσαμά και χαρτόνι. Κυρίως όμως σε χαρτόνι.

Πηγές μου είναι ως επί το πλείστον, οι έγχρωμες υδατογραφίες του Υδραίου αντιναυάρχου Αντωνίου Ε.Κριεζή, που και εκείνος με τη σειρά του φιλοτέχνησε τα έργα του, παίρνοντας στοιχεία από τους πίνακες των γνωστών ζωγράφων πλοίων της εποχής, Αntouan Roux, πατρός και υιού.

Επίσης υπάρχουσες λιθογραφίες σε μουσεία, καθώς και χαρακτικά όπως και του γνωστού χαράκτη Κογεβίνα που και εκείνος, ως αναφέρει, στο Λεύκωμά του «ΚΑΡΑΒΙΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΟΣ» 1938, χρησιμοποίησε σε πολλά του έργα τις ίδιες ως πριν ανέφερα πηγές.

Στις περιπτώσεις των Ναυμαχιών, εκτός από την αναπαραγωγή, εκ στοιχείων υπαρχόντων, δημιουργώ και συνθέσεις δικές μου εμπνευσμένες από την περιγραφή των γεγονότων, όπως αυτά εξιστορούνται από τους ιστορικούς εις τα βιβλία τους.

Η εργασία μου, δεν έγκειται βεβαίως μόνον στην μετατροπή του ζωγραφικού έργου σε σχέδιο (κατά κάποιο τρόπο γραμμικό) αλλά και στον εμπλουτισμό του με τις απαραίτητες λεπτομέρειες, αφού σχέδιο και λεπτομέρεια είναι απολύτως συνυφασμένα, πράγμα το οποίο δεν είναι υποχρεωμένος να κάνει ο ζωγράφος, παρουσιάζοντας το θέμα του.

Η αγάπη μου για αυτά τα ιστιοφόρα του παρελθόντος , με έσπρωξε να μελετήσω βαθιά αυτά και την ιστορία τους μέσα από βιβλία σπάνια και σχετικά και να αποκτήσω περαιτέρω γνώσεις σχετικά με την χάραξη και την ιστιοφορία τους.

Παράδειγμα της μελέτης και του αποτελέσματος αυτής, μπορείτε να δείτε στο όλο σκεπτικό μου, για την σχεδίαση της κατά μήκος τομής, του Υδραίικου Μπρικιού «ΠΟΣΕΙΔΩΝ» περίπου 300 τόνων, που για πρώτη φορά έχει γίνει.

Το μπρίκι «ΠΟΣΕΙΔΩΝ»

Στην προσπάθεια να παρουσιάσω το εσωτερικό και εξωτερικό ενός τυπικού Ελληνικού Ιστιοφόρου, σχεδίασα μία παραστατική κατά μήκος τομή αυτού του Μπρικιού. Για τις γενικές γραμμές του πλοίου τα στοιχεία της λιθογραφίας του Μουσείου, μου ήταν αρκετά.

Για περισσότερη όμως ακρίβεια, διασταύρωσα τα στοιχεία αυτά με πληροφόρηση, από τα βιβλία του Γεωργίου Κοτσοβίλη, (Σύρος 1919 «Περί Εξαρτισμού των Πλοίων») όπου δίνει ακριβείς μετρήσεις και διαστάσεις για ένα Μπρίκι, της εποχής, περίπου 300 τόνων, όπως το «ΠΟΣΕΙΔΩΝ». Δηλαδή, τοποθέτησης Άλμπουρων, κλίσεις και ύψη αυτών και των τμημάτων τους. Διαστάσεις σταυρώσεων, μήκος και κλίση μπαστουνιού κλπ.

Τα δύσκολα ήρθαν όταν θέλησα να απεικονίσω τις λεπτομέρειες πάνω στην κουβέρτα του σκάφους καθώς και το εσωτερικό του. Δυστυχώς σε κανέναν από τους γνωστούς πίνακες, κυρίως των Αntoine Roux, πατρός και υιού, πορτρετίστες πλοίων στη Μασσαλία, από τους οποίους έχουμε τις πολύτιμες αναπαραστάσεις των πλοίων του Αγώνα και από όπου κυρίως αντλώ τα θέματά μου, δεν δείχνεται το παραμικρό σχετικά.

Με τον συλλογισμό, ότι οι Καραβοκύρηδες της εποχής, στην προσπάθειά τους να συναγωνιστούν και ανταγωνιστούν στο εμπόριο επαξίως τα ξένα πλοία, να αντιμετωπίσουν την μάστιγα της εποχής, την πειρατεία, δεν θα ήταν δυνατόν να μην εξοπλίσουν τα πλοία τους με ότι περισσότερο σύγχρονο υπήρχε στην τότε ναυπηγική τέχνη, φέρνοντάς το η αντιγράφοντάς το, στους Ελληνικούς ταρσανάδες.

Έτσι ανέτρεξα στο Βιβλίο του David R. Mac Gregor («Fast Sailing Ships 1775-1875») από όπου ανεζήτησα και βρήκα τα επί πλέον σχετικά στοιχεία.

Στο μπριγαντίνι «ΝΗΡΕΥΣ», τα στοιχεία μου επείρα από την Υδατογραφία του Α. Κριεζή.  Όμως την αναπαράστασή του έκανα δίνοντας μία κλήση προς την μεριά του θεατή, έτσι ώστε να μπορεί να δει τον εξοπλισμό της κουβέρτας του πλοίου, με όλες τις λεπτομέρειες και καθόλο το μήκος.

Από ελαιογραφία του Antouan Roux, είχα τα στοιχεία για το Σχεδιασμό της Πολάκας των Αφων Τσαμαδού «ΗΡΑΚΛΗΣ».

Εδώ, σύμφωνα με τις πληροφορίες που μας δίνει ο Κοτσοβίλης στο σχετικό βιβλίο του, περί κατασκευής των αμιγώς πολεμικών πλοίων, ότι δηλαδή έπαιρναν τα πιο βαριά σε τόνους πλοία, ψήλωναν τα πλαϊνά (παραπέτια) και έβαζαν μία δεύτερη κουβέρτα πάνω από την πρώτη , ώστε έτσι να καλύπτεται τελείως η σειρά των κανονιών, τα οποία παρέμεναν κρυμμένα για τους ευνόητους λόγους μεταξύ των δύο κουβερτών.

Το Ψαριανό μπρίκι «ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ» του Σκανδάλη, αναπλάστηκε από ένα υποτυπώδες σκαρίφημα που υπήρχε στο εξώφυλλο του χειρογράφου ημερολογίου του πλοίου, άγνωστο από ποιόν εκεί σχεδιασμένο πρόχειρα.(Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος-Τόμος ένατος).

Η έκθεση μου, με τίτλο «ΥΔΡΑ-ΣΠΕΤΣΕΣ-ΨΑΡΑ 1821» παρουσιάστηκε, στην Ύδρα κατά τα «Μιαούλια» του 2004 και στη συνέχεια προσεκλήθη και στις Σπέτσες κατά τη διάρκεια των εκεί εορτασμών της «Αρμάτας» την ίδια χρονιά.

Η βαθιά μου επιθυμία αυτή η έκθεση να φθάσει και στα Ψαρά, αυτό το κάπως ξεχασμένο αλλά το ίδιο ένδοξο με τα άλλα δύο νησί, δεν ευοδώθηκε δυστυχώς, για τεχνικούς λόγους. (* 13 χρόνια μετά το παρόν κείμενο εκπληρώθηκε και αυτή η επιθυμία)

Η δουλειά μου, ξεκίνησε και συνεχίζεται, ως τρόπος έκφρασης, της αγάπης και του θαυμασμού μου, για αυτά τα υπέροχα ιστορικά πλοία , που δεν θα υπάρξουν ποτέ πλέον.

Παναγιώτης Γ. Μαστραντώνης
Ύδρα, 2005

Εκθέσεις – Ατομικές

• ΥΔΡΑ 1998 – «Θαλασσινές Μικρογραφίες» Αίθουσα Τέχνης Μελίνα Μερκούρη
• ΥΔΡΑ 1999 – «ΙΣΤΙΟΦΟΡΑ – 13 Μαυρόασπρα Σχέδια» Αίθουσα Τέχνης Μελίνα Μερκούρη
• ΑΘΗΝΑ 2000 – «ΙΣΤΙΑ 2000» Κέντρο Ελληνικής Παράδοσης, Αίθουσα Τέχνης «Θεόφιλος»
• ΠΕΙΡΑΙΑΣ 2001 – «ΙΣΤΙΑ» Δήμος Πειραιά, Δημοτική Πινακοθήκη
• ΠΕΙΡΑΙΑΣ 2004 – Ναυτικός Όμιλος Π.Ο.Ι.Α.Θ. Στα πλαίσια των εκδηλώσεων Piraeus Classic Week 2004
• ΥΔΡΑ 2004 – «ΥΔΡΑ – ΣΠΕΤΣΕΣ – ΨΑΡΑ 1821» Ιστορικό Αρχείο Μουσείο Ύδρας (δείτε τα έργα εδώ)
• ΣΠΕΤΣΕΣ 2004 – «ΥΔΡΑ – ΣΠΕΤΣΕΣ – ΨΑΡΑ 1821» Δήμος Σπετσών – «Ποσειδώνιον» (δείτε τα έργα εδώ)
• ΑΘΗΝΑ 2010 – «MΕΓΑΛΕΣ ΝΑΥΜΑΧΙΕΣ» Αίθουσα Τέχνης «ESTUDIO» Κηφισιά (δείτε τα έργα εδώ)
• ΨΑΡΑ 2018 – «ΥΔΡΑ – ΣΠΕΤΣΕΣ – ΨΑΡΑ 1821» Δήμος Ψαρών – «Αίθουσα Πολιτιστικών Εκδηλώσεων» (δείτε τα έργα εδώ)
• ΑΘΗΝΑ 2022 – «1821-1827. Ο ΚΑΤΑ ΘΑΛΑΣΣΑ ΑΓΩΝΑΣ» στο Πλωτό Ναυτικό Μουσείο “Γ. Αβέρωφ” – διοργάνωση Ελληνικό Ινστιτούτο Ναυτικής Ιστορίας (ΕΛ.Ι.Ν.ΙΣ) υπό την αιγίδα του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, δείτε περισσότερα εδώ.
• ΠΑΤΡΑ Οκτώβριος 2022 – «1821-1827. Ο ΚΑΤΑ ΘΑΛΑΣΣΑ ΑΓΩΝΑΣ» στην αίθουσα του Επιμελητηρίου Αχαΐας – διοργάνωση Ελληνικό Ινστιτούτο Ναυτικής Ιστορίας (ΕΛ.Ι.Ν.ΙΣ) σε συνεργασία με την Ένωση Αποστράτων Ναυτικού (Ε.Α.Α.Ν. Παράρτημα Ν. Δυτ. Ελλάδας), δείτε περισσότερα εδώ.

Εκθέσεις – Ομαδικές

• ΠΕΙΡΑΙΑΣ 2004 – «Θάλασσα – Έμπνευση – Δημιουργία» ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
• ΥΔΡΑ 2021 – Ομαδική έκθεση ζωγραφικής, με έργα εμπνευσμένα από την επανάσταση του 1821 και επιμέλεια του Δημήτρη Αλέξανδρου Φατούρου, που διοργάνωσε ο Δήμος Ύδρας.
• ΑΘΗΝΑ 2022 – «Σημείο Ελληνικό» ομαδική έκθεση ζωγραφικής, με την επιμέλεια Μαργαρίτας Καταγά και Πολυζώη Κοτσανάδα τον Μάρτιο 2022 στο ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ.

Εκδόσεις που έχουν φιλοτεχνηθεί με σχέδια του Π. Μαστραντώνη

• ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ (ΕΛΙΑ) Αθήνα 2002 «Πλωτώ» Έλληνες καραβοκύρηδες και Εφοπλιστές από τα τέλη του 18ου αιώνα έως τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο
• ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ (ΕΛΙΑ) Αθήνα 2002 «Ποντοπόρεια» Ποντοπόρα Ιστιοφόρα και Ατμόπλοια 1830-1939
• ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ – Αθήνα 2003 «100 ΑΙΩΝΕΣ ΘΑΛΑΣΣΑ» Η Πορεία της ναυτιλίας και η εξέλιξη των πλοίων στην Ελλάδα από το 8000 π.Χ. έως σήμερα

Τηλεοπτικές παραγωγές που περιλαμβάνουν έργα του Π. Μαστραντώνη

• «1821, η Ελληνική Επανάσταση» σειρά ντοκιμαντέρ παραγωγής ΕΡΤ Α.Ε. 2021
• «Υψηλή Στρατηγική από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα» σειρά ντοκιμαντέρ της Cosmote TV (Cosmote History) παραγωγής Green Olive Films.